Monument Nunspeet

Deel 8
De bevrijding nadert

de bevrijding nadert

De bevrijding nadert

De eerste weken van april 1945

Pasen

De Paasdagen van 1945 (1 en 2 april) waren koud. Het was ruw weer met storm en regen. Toch waren er op de Harderwijkerweg nog trekkers onderweg om ergens eten te halen. Ook veel Duitsers trokken in groepsverband met materieel en roof voorbij. Op Eerste Paasdag arriveerden in Nunspeet Duitse officieren en soldaten die uit de omgeving van Lochem kwamen. Een gevolg van het feit dat de Engelsen en de Canadezen vorderden in de Achterhoek. Daar werden diverse plaatsen bevrijd.

In de Hervormde Kerk preekte op de Eerste Paasdag ‘s morgens dominee Van Amstel uit Hierden en ‘s middags de heer Mekenkamp uit Harderwijk. In de Christelijk Gereformeerde Kerk was er openbare belijdenis; dominee Tijmes leidde de beide diensten die dag.

Paasmaandag is het weer beter, er is dan een zangdienst, heel aardig en een stampvolle kerk,

noteerde Plaatsman in zijn dagboek. Ds. Van Dijken had alle paasdiensten in de Gereformeerde Kerk geleid. De zangdienst was in de Veluwsche Courant van 24 maart al aangekondigd. Het Evacuatiezangkoor onder leiding van H. Heuterman zou een uitvoering van gewijde muziek geven met medewerking van de organist D. W. L. Milo.


Olietransport in Hulshorst

Beschietingen gingen door. Uit de notities van Van de Hoef op dinsdag 3 april:

Aanval op de wegen richting Doornspijk en richting Hulshorst. Bij Groeneveld brandde een auto met aanhangwagen met vaten benzine of olie uit. De huizen van Walvaart kregen kogelschade.

Een jaar na de oorlog stond in het Nunspeets Nieuws- en Advertentieblad van 2 april 1946 een verslag van deze gebeurtenis
\In de vroege middag van die dinsdag hadden enkele Amerikaanse jagers in de buurt van de ‘Essenburg’ een Duits olietransport waargenomen. Het transport bestond uit twee zware vrachtauto’s, ieder beladen met ongeveer 4000 liter olie. Onder de beschutting van de bomen aan de Harderwijkerweg wisten de chauffeurs hun transport uit het zicht van de vliegtuigen te houden. In Hulshorst raakte echter de motor van een van de auto’s defect. De wagen werd gecamoufleerd opgesteld op het terrein van ‘Groeneveld’. De andere wagen reed het erf van een boer op en werd geparkeerd achter de boerderij.
De Amerikanen bleven patrouilleren om de buit weer in het zicht te krijgen. Toen de Duitsers dit merkten, wilden ze ook de tweede auto op ‘Groeneveld’ in veiligheid brengen. Ze hadden pech. Vlak voor de ingang van het landgoed sloeg de motor af. De chauffeur kon zich redden door uit de auto te springen en weg te rennen, want drie jagers stortten zich al op de prooi. De boordschutter van het eerste vliegtuig plaatste een eerste mitrailleursalvo op de wagen. Er vertoonden zich gelijk vlammen aan de voorzijde. De tweede jager gaf een salvo, de vlammen werden groter. De bewoners van de huizen in de omgeving hadden zich in gangen en kelders een goed heenkomen gezocht. Het derde vliegtuig richtte wat onzorgvuldiger. Een paar huizen lagen in de vuurlinie. Er sloegen stukken uit de muren, splinterende ruiten vlogen uit de sponningen en kogels drongen door deuren en kozijnen. De auto was inmiddels één vuurzee. Steeds wanneer een van de vaten met olie ontplofte, rees een huizenhoge steekvlam op. Tot ver in de omtrek waren de dikke rookwolken te zien. Enkele huizen hadden grote gaten in de muren. De glasschade was groot. In een van de beschadigde woningen waren 23 ruiten gebarsten of helemaal vernield. (1)

Over de periode woensdag 4 april tot en met dinsdag 12 april schreef Plaatsman:

Het zijn spannende dagen die wij nu beleven. De oorlogsfakkel is weer in ons landje gebracht en de laatste dagen is het gebulder der kanonnen, richting Deventer, niet van de lucht. De bevrijding moeten we duur kopen, ondanks het feit dat de geallieerden de weg van de minste weerstand kiezen: ze trekken overal achterlangs. Maar hier op de Veluwe zien we nog geen Tommies, wel weer moffen bij de vleet, gevlucht uit Overijssel en de Achterhoek. 
Het wordt nu droevig met de voedselvoorziening, sinds 1 april leven we op 1000 gram brood in de week, dat meestal niet te krijgen is, aangezien de toevoer van meel gestagneerd is. Geen wagen kan op de weg verschijnen, elke dag zitten de Tommies erboven en valt er in de omtrek menige bom. Daardoor moeten de moffen alles in de nacht doen, ze arriveerden hier zondag- en maandagnacht. Overal zijn ze aan ‘t vorderen. Veel mensen hebben inkwartiering of worden uit hun huis gezet. Tot nu toe zijn wij er van verschoond gebleven, maar de overburen, familie De Boer in “Oostenburg”, heeft niet minder dan veertien van die moffenmeiden. Ze hebben nog veel praatjes maar zitten als ratten in de val, al dat tuig van de N. S. B., landwacht, etc. kan niet meer weg: ze begrijpen het zelf maar al te goed. Geregeld zijn er fietsenvorderingen, zelfs fietsen zonder banden kunnen ze gebruiken. Dus uitkijken is de boodschap.


Twee doden op de Elburgerweg

Voor zaterdag 7 april noteerde Van der Hoef:

Luchtaanval Elspeterweg en Elburgerweg, 2 trekkers gedood. 

Die dag opereerden 1152 Engelse vliegtuigen, behorend tot de 2nd Tactical Air Force, boven het frontgebied. Ze voerden gewapende verkenningen uit, deden aanvallen op spoorlijnen, wegen en troepenconcentraties. Volgens de operationele rapporten werden onder meer 65 vrachtauto’s vernield en 87 beschadigd. Er waren drie schepen beschadigd en op 22 plaatsen waren spoorlijnen vernield en onderbroken.
Ook in Nunspeet en omgeving vielen die dag weer een aantal slachtoffers van deze beschietingen. Ongeveer drie uur ‘s middags deden vliegtuigen met hun boordwapens een aanval op de Elburgerweg tussen Nunspeet en Doornspijk. Twee personen werden daarbij zwaar gewond. Te hulp gesnelde leden van de Luchtbeschermingsdienst hielpen de slachtoffers en brachten hen over naar het Noodziekenhuis aan de Eperweg. In  de loop van de middag overleden ze. Het waren twee inwoners van Utrecht: de 45-jarige grondwerker Evert van Renswouw en de 49-jarige loodgieter Gerrit Wagensveld. (2)
Doeven sloot zijn proces-verbaal over deze gebeurtenis af met de aantekening: (3)

De verdere vereiste handelingen, hierbij doelend op het Justitieel onderzoek e.d. zijn onmiddellijk door mij persoonlijk ter hand genomen. In deze zal naar omstandigheid gehandeld worden, daar de verbinding met de arrondissements-rechtbank te Zutfen, zijnde het arrondissement waar Nunspeet onder ressorteert, is verbroken en verder contact onmogelijk is.

Waarnemend burgemeester Postmus parafeerde dit proces-verbaal pas op 12 april. (4)


De geallieerde opmars

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Een vergissing in Uddel op 11 april 1945

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Moord bij de haven van Elburg, 11/13 april 1945

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Het Kruisjesdal

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


De aftocht van de Duitsers

​​​​​​​Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023




(1)     Uit een terugblik in Nunspeets Nieuws- en Advertentieblad van dinsdag 2 april 1946.

(2)     Zie voor persoonsgegevens van Van Renswouw en Wagensveld bijlage 1.

(3)     In Archief Gemeente Nunspeet, Gemeentebestuur 1913-1971, inv.nr. 2128 Rapporten oorlogshandelingen na 05-09-1944.

(4)     In: Archief Gemeente Nunspeet, Gemeentebestuur 1913-1971, inv.nr 2128 Rapporten oorlogshandelingen na 05-09-1944.

← Naar overzicht

de bevrijding

De bevrijding

​​​​​​​Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Canadezen en Engelsen

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Geboorten en huwelijken

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Een aangespoelde vlieger

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023


Zeven onbekende Duitse soldaten

Gegevens volgen in de maanden juni of juli 2023

← Naar overzicht